Lærarar som ikkje kan skrive nynorsk

Mange norsklærarar seier sjølve at dei ikkje er godt nok rusta til å undervise i nynorsk som sidemål. Det er djupt alvorleg. Universitet og høgskular som utdannar norsklærarar, må rette på dette.

Ei fersk kartlegging frå Språkrådet og Institutt for lærarutdanning ved NTNU viser at sidemålet er det fagområdet norsklærarar i grunnskulen kjenner seg minst kompetente i. For dei fleste er sidemålet nynorsk. Berre halvparten av lærarane kjenner seg rusta til å undervise i sidemål. Det er om lag det same omfanget som Språkrådet kartla i 2017. Universiteta og høgskulane må tryggje studentane til å kunne drive god, engasjerande og lystprega opplæring i og på nynorsk.

Rapporten peikar på manglande motivasjon for og kunnskap om god sidemålsundervisning hos studentane. Også lærarar som i dag står i klasserommet, må sørgje for å auke kompetansen sin, om dei kjenner seg utrygge. Det handlar om respekt for elevane, for faget og for lovene som gjeld for skulen. Skuleeigar har òg eit ansvar. Det er kommunar og fylkeskommunar som har ansvar for at skulane kan følgje krava og ambisjonane i opplæringslova. 

Det gjeld sjølvsagt også sidemålsundervisninga. Læreplanen seier at elevane alt på småtrinna skal «lytte til og samtale om skjønnlitteratur og sakprosa på bokmål og nynorsk». Etter sjuande trinn skal elevane ha prøvd ut «skriving av tekstar på sidemål». Når dei er ferdige med grunnskulen, skal elevane i tillegg til å lese eit breitt utval av tekstar på begge dei norske språka, «meistre rettskriving og ordbøying på hovudmål og sidemål». Dette er ambisjonane styresmaktene har vedtatt for sidemålsopplæringa. Som lærar må du vere kvalifisert for å innfri.

Utrygge lærarar bidreg til at elevane blir for lite eksponerte for nynorsk i klasserommet. Skal du meistre eit språk, må du møte det i mange samanhengar. Du må både lese og skrive tekstar på nynorsk om du skal bli god i nynorsk. Det held ikkje å møte nynorsk fordi «vi må» rett før ein vurderingssituasjon i åttande klasse. Det er altfor seint. NTNU-rapporten viser at enkelte lærarar er lite motiverte for arbeid med sidemål, og fleire spør seg om dette bør vere eit fag dei skal gje elevane karakter i. Med ei slik haldning er det ikkje rart at elevane ikkje blir motiverte heller.

Det er grunn til uro når norsklærarar seier at dei svært sjeldan les tekstar på nynorsk i klasserommet, og at dei aldri skriv nynorsk. Den tospråklege skrifttradisjonen i Noreg er eit fortrinn, ikkje eit hinder for språkopplæring. Noreg er både dialektar, bokmål og nynorsk – og dessutan fleire språk som staten har ansvar for. Det manglar ikkje på tilbod om etterutdanning, kurs eller andre ressursar. Høgskulen på Vestlandet har til dømes eit eige emne på 15 studiepoeng om nynorsk som sidemål. Om ikkje lærarstudentar og lærarar tileignar seg den kunnskapen og kompetansen dei manglar, handlar det utelukkande om vilje. Lærarane er dei viktigaste rollemodellane elevane møter på skulen. Elevane tek med seg både haldningar og kunnskap resten av livet. Det gjeld også for nynorsken.