Ill.foto: Mostphotos
Det har blitt ein mani for politikarar og organisasjonane å tvihalde på masteren i lærarutdanninga
Debatt: Master bør vere frivillig, også for læraren.
Om dagen
les eg boka «Frå Embetsmann til streikevakt» av Anders Folkestad og Torbjørn Ryssevik.
(2023). Det er ei rikhaldig historisk framstilling med eit vell av
problemstillingar rundt lektoren si utvikling og vilkår i norsk skule.
Til grunn
for framstillinga skisserer dei ei historisk spenning mellom lektoren og dei
andre stillingskategoriane. Tradisjonelt er grunnskulen dominert av
allmennlæraren, medan lektorane dominerer i vidaregåande. Allmennlæraren har
generell fagkunne i ei rekke fag, medan lektoren i tillegg har fordjuping i
eitt. Allmennlæraren fekk kompetansen sin frå lærarskulen, medan lektoren hadde
bakgrunn frå universitetet.
Det har
ikkje blitt bevist at denne «arbeidsdelinga» har vore ugunstig for skulen som
heilskap, men det har likevel blitt gjort mange politiske grep for å utlikne
skilnadane mellom allmennlæraren og lektoren. I dag må du bli lektor for å bli
lærar. Eg tvilar på at dette grepet er vellukka, eg trur ikkje det har sett til
side spenninga mellom allmennlærar og lektor, men heller kamuflert det.
Eg ser
på det som ei stor bjørneteneste at lærarutdanningane og universiteta har blitt
styrt i retning av å produsere like yrkesutøvarar. For å stimulere til
fullføring, er det og lærestad etter lærestad som «prutar ned» masteroppgåva.
Det som før var to års fulltidsarbeid, har fleire plassar blitt so redusert at det
heller kan vere snakk om ei semesteroppgåve. Det er ikkje strie fordjupinga!
Eg vil
ikkje snakke ned mine kollegaer med lærarskulebakgrunn, tvert om. Samspelet
mellom dei med sjølvvalt fordjuping i fag, og dei som har utdanning i breidde,
ser eg på som ein kvalitetsgaranti for skulen. Når alle skal bli like, forsvinn
denne kvaliteten som handlar om diversitet og perspektiv.
Den gamle lektoren
Eg
frykter mest tapet av den gamle lektoren. Lektoren som valde å fordjupe seg i
eit fag ut frå fagleg interesse. Ein fagperson med røter i ein tradisjon og
dermed ein fagleg heilskapsforståing å tufte lærargjerninga si på.
Ein
lektor i fag som norsk eller historie står midt i humaniora sitt kjerneområde,
og kan med tyngde og pålitelegheit kommunisere fagleg kunnskap og til ei kvar tid
vere førebudd på eleven sine spørsmål og behov. I desse faga møter vi alle svar
på kva det kan innebere å vere menneske. Gir vi elevane språkleg og historisk
ballast, styrker vi dei for livet.
Då
kjernelementgruppa for norskfaget skulle lage fasong på dei tverrfaglege temaa,
var «livsmeistring» kanskje det minst problematiske. Norskfaget er tvers
gjennom livsmeistring. Det er nesten ingen grense for kva dette faget hyser. Eg
ser sjølv ikkje på læreplanen som oppdragsgjevar for norskfaget, men omvendt. Oppdraget
vårt er i språket og i litteraturen vår, ikkje i eit usselt og flyktig
styringsdokument.
Universiteta
har gått altfor stille i dørene med å forsvare den sterke og stolte lektoren
som representerer faget sitt på ein påliteleg og truverdig måte. Vi er vane med
at lærarutdanningane tilpassar seg politiske vindar, men tradisjonelt har
universiteta stått for ei anna line, der dei har stått for sin eigenart og vore
ei motstemme når det faglege har vore trua av politiske påhitt.
«Akademisk» har
blitt eit skjellsord, når det burde vere eit heidersord for kunnskapens sin
utviklingsfront. Eg får seie som Trude Drevland: «Skjerpings!» Universiteta har
blitt for lydige, sikkert fordi dei har mista autonomi og av omsyn til neste
løyving må halde seg inne med makta.
Før
lektortvangen vart innført, sorterte vi oss etter interesser. Dei som ville
raskt ut i klasserommet, kunne gjere det med ein cand.mag. og pedagogisk
seminar. Hovudfag var noko ein kunne, men ikkje måtte, det er ein stor skilnad.
Det gjorde at dei som valde det faktisk var motiverte for fagleg fordjuping.
Master bør vere frivillig, også for læraren
Mange unge kan bli flotte og dyktige lærarar, utan at dei har den driven som
trengs for å gjennomføre skrivinga av ei masteroppgåve. Likevel har det blitt
ein mani både for politikarar og organisasjonane å tvihalde på denne masteren.
Master bør vere frivillig, òg for læraren. Det hadde gjort at kvaliteten på
lektoren hadde heldt seg oppe, og vi hadde heldt på ei kreativ spenning mellom
breidde og fordjuping i skulen.
Vi er på
god veg til å duppe i ei grautskål utan sukker, smør, salt eller kanel. Det ser
mørkt ut, og smakar ingenting. Takk til Folkestad og Ryssevik som minner oss på
at variert kosthald er det beste.