Kommuneøkonomi i krise – skulen kan ikkje ofrast for å betala rekninga!

Eit stort fleirtal av norske kommunar slit med økonomien og styrer mot underskot, melder leiar i KS, Gunn Marit Helgesen, til NRK. Ho meiner det må bli slutt på bemanningsnormer og kompetansekrav. Samstundes fortset Håvard Moe i KS-Konsulent sin turne i kommunane der bodskapen er klar: Gjer noko med skulestrukturen. Dette vitnar om eit korttenkt KS utan tanke på kva god samfunnsøkonomi på lang sikt inneber.

Det er skremmande at KS presenterer eit så enkelt svar på komplekse samfunnsutfordringar. Når regjeringa no snart legg fram statsbudsjettet for 2025 og lokalpolitikarane skal vedta neste års kommunebudsjett, er det difor viktig å løfta blikket og sjå litt lenger enn nasetippen. Å tisse i buksa for å halda varmen er sjeldan eit godt råd.

Demokrati i krise

Me lever i ei uroleg verd. Det er krig i Europa og krig og uro andre stader i verda. Både i USA og Europa ser me at ekstremistiske parti er på frammarsj. At demokratiet er trua fleire stader, bør få oss til å vera opptekne av å verna om demokratiet i vårt eige land. Skulen er den siste fellesarenaen me har i samfunnet vårt, og spelar ei svært viktig rolle når me skal bygga demokratisk beredskap i samfunnet. Det er ikkje berre for å møta storpolitiske utfordringar dette er viktig.

Ungdomskriminalitet og utanforskap frå arbeids- og samfunnsliv er døme på dette. Det vert no lagt store summar i statsbudsjettet i kampen mot ungdomskriminaliteten. Det er truleg naudsynt, men skapar me ein inkluderande fellesskule som gir alle moglegheiten til utdanning og danning, trur eg me vil lukkast betre på lang sikt. Skulen er den førebyggingsarenaen som møter alle barn og unge. Å lukkast betre med dette er viktig både på individ- og samfunnsnivå. Det er billigare å førebygga enn å reparera.

Den nemnde Håvard Moe presenterer og på sin kommuneturne at ein skule i dag godt kan ha om lag 700 elevar. Det er smått absurd viss nokon tenker det er ein god ide med dei utfordringane me ser i ungdomsmiljøet og med dagens mangel på lærarar.

Skulen sin plass i samfunnsbygging

Då landet vårt låg i ruinar etter krigen, var det skulen som var den sentrale arenaen for attreisinga og vidareutviklinga av samfunnet. Det har gitt oss ein velferdsstat som manglar sidestykke i verda. Kompetansen i befolkinga er høg, og me har vore verdsleiande i omstillingsprosessar gjennom historia. Ikkje minst då oljealderen starta på slutten av 1960-talet og fram til i dag, då norske verksemder sit i førarsetet i omstilling til det grøne skiftet, har kompetanse vore avgjerande for utvikling av samfunnet. Det norske utdanningssystemet og norske lærarar har difor mykje av æra for at me bur i verdas rikaste land.

Då Noreg var fattig, satsa ein på skulen

På 1950-1970-talet, då Ap var nærmast eineveldig i norsk politikk, vart det satsa på utdanning og skule i stor skala. Mange har kalla denne tida ein utdanningseksplosjon. Det vart brukt store summar på denne utbygginga; fordi det var viktig for landet. Skulen var nøkkelen til at alle skulle ha dei same moglegheitene, tilgang på velferdstenester og eit godt liv – det var eit hovudfokus i norsk politikk. Læraren hadde respekt i samfunnet, og det vart satsa mykje på å bygga skulebygg, ha tilgjengelege læremiddel og ikkje minst; nok kvalifiserte lærarar i klasserommet. Alt dette var viktige rammevilkår for at læraren skulle få gjort jobben sin på vegner av samfunnet. Dette gjeld enno, men prioriteringane er diverre annleis i dag.

Alle veit at utdanning er viktig. Det kjem ikkje av seg sjølv, men er eit politisk ansvar som må prioriterast ved å satsa på skulen!

 Framtidige arbeidsgjevarar i alle sektorar vil trenga arbeidskraft i framtida. Å sikra at flest mogleg blir inkluderte i arbeidslivet, er difor avgjerande for både den enkelte og samfunnet. Samfunnet vil vera i stadig endring. Då må fokuset på skulen og utdanningssystemet sin plass i samfunnet fram frå skuggedalen.

Manglar fagfolk i alle sektorar

I same nyhendesending på NRK vert det vist til at det er akutt mangel på fagarbeidarar i mellom anna byggenæringa. Me manglar lærarar, barnehagelærarar, legar, helsefagarbeidarar og no altså snekkarar.

Då tillet eg meg å minna om at utan lærarar og skule har me heller ingen fagarbeidarar, legar eller ingeniørar. Grunnutdanninga i skulen legg grunnlaget for all anna utdanning, difor må dette satsast på. Då vil me rusta samfunnet for å møta framtida, og innbyggarane vil få betre liv. Med andre ord, å satsa på skulen er eit Kinderegg me som samfunn er avhengige av, ikkje ein budsjettpost ein kan skalta og valta med når ein ikkje veit kva anna ein skal kutta …