Matematikkfaget på avvegar

I siste nummer av Utdanning (nr. 2 -25) er det eit stort oppslag om «Miriams siste sjanse». Miriam kjem frå det solfylte California, og hennar draum er å bli lærar på barnesteget i Noreg. Etter det eg forstår, har ho dei personlege og pedagogiske føresetnadene for å kunne bli ein god lærar, men ho har stroke fire gonger på nasjonal deleksamen i matematikk. Stryk ho ein gong til, så er fem år integrert lærarstudium med mastergrad bortkasta.

Dette er meiningslaust. 

Miriam treng ikkje undervisa i matematikk på barnesteget, men kanskje kan ho nettopp vera ein god lærar for elevar som slit med matematikk fordi ho har opplevd problema med å læra seg dette faget. Dersom ho stryk på den femte prøva, bør ho få godkjent lærarutdanning ved dispensasjon.

Sidan obligatorisk deleksamen i matematikk blei innført i 2019 i lærarutdanninga for barnesteget (GLU 1 – 7), har årleg ca. 1/3 av lærarstudentane stroke til denne eksamen. Dette er studentar som har hatt matematikk i grunnskole og vidaregåande opplæring i 12-13 år. At så mange lærarstudentar ikkje greier denne prøva, må etter mi meining bety at det er noko gale både med faget og eksamen. At så mange stryk, fører til at studentar ikkje får fullføra studiet. Innhaldet i faget og dei faglege krava til eksamen kan også vera grunn til at interesserte ungdommar ikkje søkjer opptak til lærarutdanning. 

TEST DEG SELV:  Her er eksamen lærerstudentene stryker på - klarer du oppgavene? 

I første omgang bør denne eksamen falla bort så snart som mogeleg. I andre omgang bør læreplanen for faget både i grunnskolen og i lærarutdanninga endrast slik at ein får ei meir praksisnær tilnærming i faget.

I Utdanning er det referert til Per Odd Eggen ved Skolelaboratoriet ved NTNU som er kritisk til denne deleksamenen i matematikk som har hovudvekt på algebra. Han meiner mellom anna at prøva ikkje testar eigenskapar som er viktigast for å bli ein god lærar, og at prøva er utforma på ein måte som ikkje passar for lærarstudentar. Håkon Raustøl ved Universitetet i Agder meiner derimot at mattekravet bør bestå. Det er mellom anna viktig fordi mange elevar i grunnskolen slit med algebra. Ein treng derfor lærarar på barnesteget med solid forståing av algebraisk tenking. Oppgåvene i denne deleksamenen er presenterte i Utdanningsnytt 19. februar.

Fram til 1970-talet heitte faget rekning, og hadde som føremål å gi elevane i folkeskolen praktiske kunnskapar som dei hadde bruk for i arbeids- og samfunnsliv. På 1970-talet blei den moderne matematikken introdusert med mellom anna nye omgrep og symbol som skulle gi grunnlag for meir matematisk forståing og tenking.

I Mønsterplanen 1974, 1987 og Læreplanverket 1997 er det element frå den moderne matematikken, men omgrepsbruken er forståeleg og faget har eit praktisk føremål. Då Pisa-sjokket kom i desember 2001, blei det viktig for regjeringa å koma høgare på den internasjonale rangeringa. Kunnskapsløftet førte mellom anna til at det blei ei sterk satsing på Pisa-faga norsk, matematikk og naturfag. 

Timetalet i desse faga auka, og dei praktiske og estetiske faga (kunst og handverk, musikk, kroppsøving, mat og helse, drama) fall meir eller mindre bort. Mykje av leiken i 6-årsreforma blei erstatta med undervisning i teori frå første klasse. Auka timetal til undervisning i eit fag treng ikkje føra til betre læringsresultat. Det er motiverte elevar og engasjerte og dugande lærarar som gir dei gode resultata.

Matematikkfaget blei sterkt prega av oppgåvene i dei internasjonale undersøkingane frå OECD, Pisa og TIMSS. Det kom krevjande kompetansemål både i matematikk og i dei andre faga i grunnskolen. Dette førte til at mange elevar opplevde skolen som teoritung og kjedeleg, og ein stad der dei kom til kort og blei taparar. 

For ein del elevar førte dette til mobbing og utagerande åtferd. Resultata av internasjonale målingar kan vera interessante og nyttige, men dei bør ikkje vera bestemmande for mål og innhald i norsk skole og utdanning.

Også lærarutdanninga blei påverka av resultata av dei internasjonale undersøkingane. I 2010 fekk vi ei todelt grunnskolelærarutdanning (1 – 7, 5 – 10) med hovudvekt på norsk og matematikk, utan obligatoriske praktiske og estetiske fag. Søkjartilgangen til lærarutdanninga gjekk ned, særleg for barnesteget. På studiebarometeret har lærarutdanninga frå 2016 vore rangert lågast av studentane som tek universitet- og høgskoleutdanning.

Kunnskapsministeren har nå teke initiativet til å få nye læreplanar med ein meir praktisk orientert grunnskole. I matematikk bør ein i grunnskolen og i lærarutdanninga få eit matematikkfag med ei praktisk tilnærming som er relevant for barn og unge i deira kvardag og viktig i dagens samfunn. Folk med erfaring frå lærarabeid, arbeidsliv og kulturliv bør vera med på fagplanarbeidet. Meir avansert matematikk bør ein kunne få velja på vidaregåande-, universitetet- og høgskolenivå.

Eg trur at matematikkfaget i dag gir mange grunnskoleelevar og også lærarstudentar kjensle av å vera taparar. 

Barn, unge og lærarstudentar bør kunne gå ut av skole og utdanning med tru på seg sjølve, vera stolte av det dei har oppnådd og ha kjensle av å kunne meistra livet som ligg framfor dei.